Η ανάλυση των παραγόντων που οδήγησαν σε στρεβλώσεις στο σύστημα τιμολόγησης, ανατιμολόγησης και αποζημίωσης και οι προτάσεις και τα μέτρα που μπορούν να εξασφαλίσουν πρόσβαση των πολιτών στο φάρμακο και ταυτόχρονα να μην θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας, ήταν το κύριο θέμα των συζητήσεων και των παρουσιάσεων του συνεδρίου “Pricing & Reimbursement” που διοργανώθηκε από το Health Daily και τη Boussias Communications, την Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου, στην Αθήνα, με τη συνεργασία της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας.
Ανοίγοντας το συνέδριο ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Υγείας Γιώργος Γιαννόπουλος προανήγγειλε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την τιμολόγηση και ανατιμολόγηση φαρμάκων, το οποίο θα προωθήσει στο άμεσο μέλλον το υπουργείο Υγείας, καθώς πεποίθηση του υπουργείου είναι ότι το παρόν πλαίσιο έχει σημαντικές στρεβλώσεις και πρέπει άμεσα να αλλάξει. Ο κ. Γιαννόπουλος, προσθέτοντας ότι το νέο πλαίσιο θα διαθέτει συγκεκριμένα εργαλεία, όπως είναι οι κλειστοί προϋπολογισμοί ανά θεραπευτική κατηγορία. Η τιμολόγηση, ανατιμολόγηση, αποζημίωση και τα ποσοστά ασθενών θα εξεταστούν σε μία ενιαία βάση, θα γίνει αποτίμηση της ανάγκης για κάθε θεραπευτική κατηγορία και αμέσως μετά θα οριστούν οι αντίστοιχοι κλειστοί προϋπολογισμοί. Όπως ανέφερε ο κ. Γιανόπουλος στο άμεσο μέλλον το υπουργείο έχει στόχο: την εισαγωγή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στο νοσοκομείο, το ενιαίο μητρώο φαρμάκων, την αποϋλοποίηση των συνταγών, την αλλαγή συσκευασιών των φαρμάκων, καθώς και την αλλαγή διάρκειας των συνταγών. Επίσης, ανέφερε ότι δημιουργείται μια ενιαία πλατφόρμα, η οποία θα είναι εγκατεστημένη στον ΕΟΠΥΥ, για να γίνονται προεγκρίσεις και γνωματεύσεις για ΦΥΚ και για φάρμακα εκτός ενδείξεων, ώστε να υπάρξει μείωση των καθυστερήσεων.
Για πρώτη φορά οι αποφάσεις που λαμβάνονται στο υπουργείο Υγείας σε σχέση με τη φαρμακευτική πολιτική βασίζονται σε δεδομένα που αναλύονται, σε βάθος και διεπιστημονικά, τόνισε ο πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ, Σωτήρης Μπερσίμης, μιλώντας στο συνέδριο. Όπως ανέφερε, η βασική μεταρρύθμιση του ΕΟΠΥΥ αφορά μία νέα διαδικασία ελέγχου και εκκαθάρισης δαπανών υγείας. Επίσης στόχος παραμένει η ομαλοποίηση της αποζημίωσης των παρόχων, με επέκταση κλειστών προϋπολογισμών και η δημιουργία νέων συμβάσεων με όλους τους παρόχους. Ο πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ ανέφερε ότι μετά τη διαπραγμάτευση που θα γίνει με όλες τις κατηγορίες παρόχων, θα γίνει ανακατανομή και καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Ακολουθούν στο κοντινό μέλλον η νέα διαδικασία αποζημίωσης ιατροτεχνολογικών προϊόντων και αναλωσίμων και το νέο ηλεκτρονικό σύστημα για τα Φάρμακα Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ).
Στις απίστευτες στρεβλώσεις που υπήρχαν στο σύστημα τιμολόγησης και ανατιμολόγησης αναφέρθηκε στην ομιλία της η πρόεδρος του ΕΟΦ Κατερίνα Αντωνίου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΦ, από το 2015 τιμολογούνται 7.500 προϊόντα και σε κάθε ανατιμολόγηση υπάρχει κατά μέσο όρο μια μείωση 4%. Σύμφωνα με το mapping που έχει γίνει στον ΕΟΦ για την τιμολόγηση, η μείωση στα γενόσημα ανέρχεται σε 10-11% και στα πρωτότυπα 6%. Στα προϊόντα με λιανική τιμή 0-6 ευρώ η μείωση ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 9%. Η κ. Αντωνίου ανέφερε ότι 639 φάρμακα off patent βρίσκονται κάτω από τη χαμηλότερη τιμή της Ευρώπης (λαμβάνοντας υπόψιν και τα γενόσημα), 737 off patent έχουν τιμή χαμηλότερη από το μέσο όρο, αλλά υψηλότερη από μια χώρα της Ευρώπης, όμως εάν αυτή η χώρα φύγει, η τιμή θα μειωθεί ακόμα περισσότερο. Επίσης, 237 γενόσημα είναι χαμηλότερα από το 65% του μέσου όρου των τιμών off patent, ενώ 162 γενόσημα έχουν τιμή χαμηλότερη από το 65%, αν το συγκρίνουμε με το προϊόν αναφοράς στην Ελλάδα. Η κ. Αντωνίου ανέφερε ότι έπρεπε στην Ελλάδα κάποια στιγμή να αναστραφεί η καταστροφική πορεία μιας τιμολόγησης που οδηγούσε σε αποζημίωση χωρίς κριτήρια, χωρίς ΗΤΑ και χωρίς πρωτόκολλα.
Ανοίγοντας την πρώτη συνεδρία με θέμα τις πολιτικές τιμολόγησης σε Ελλάδα και Ε.Ε., η συντονίστρια της ενότητας, Δέσποινα Μακριδάκη, Αντιπρόεδρος Α’ ΕΟΦ, Πρόεδρος ΠΕΦΝΙ δήλωσε: «Χάσαμε πολλά χρόνια στην Ελλάδα. Οι τιμές ανέβαιναν χωρίς πλαίσιο λογικής, ενώ δεν υπήρχε σύστημα αποζημίωσης. Σήμερα ακολουθούμε παρεμβάσεις. Πρέπει όλοι μας να προχωρήσουμε σε διάλογο, για να προχωρήσουμε γρήγορα στην επόμενη ημέρα. Το νέο νομοσχέδιο αποτελεί πρόκληση για όλους» τόνισε η κα Μακριδάκη. Η Entela Xoxi, PharmD, PhD, MSci, Independent Consultant, Senior Regulatory & Health Policy Advisor, Former AIFA’ Registries Co–Ordinator δήλωσε ότι σήμερα υπάρχει πίεση στους προϋπολογισμούς στην Ευρώπη, και πλέον χρειαζόμαστε ένα νέο σύστημα τιμολόγησης. Στην Ιταλία, ο Ιταλικός Οργανισμός Φαρμάκων (AIFA), αξιολογεί τα φάρμακα με βάση κάποιες βαθμολογίες που μετρούσαν διάφορες παραμέτρους όπως η τεκμηριωμένη καινοτομία. Έπειτα ακολουθεί η διαδικασία διαπραγμάτευσης με τον Οργανισμό και αποζημιώνονται τα φάρμακα που είναι αποδοτικά για το σύστημα υγείας. Ο
Helder Mota–Filipe, Associate Professor of Social Pharmacy, Faculty of Pharmacy, University of Lisbon, Portugal, τόνισε ότι το μνημόνιο που εφαρμόστηκε στην Πορτογαλία, αφορούσε και τη διαχείριση της φαρμακευτικής δαπάνης. Ακολούθησαν μέτρα της Τρόικας, όπως έγινε και στην Ελλάδα. Το ποσοστό σε σχέση με το ΑΕΠ έπεσε από το 1,5% το 2009 σε σχεδόν 1% το 2015. Στην εξω-νοσοκομειακή αγορά εφαρμόστηκαν μέτρα όπως η συνταγογράφηση με δραστική ουσία, η επιτάχυνση της έγκρισης γενοσήμων, νέα ποσοστά κέρδους για φαρμακοποιούς και χονδρεμπόρους και μία ετήσια αξιολόγηση των τιμών φαρμάκων. Επίσης, κάποια ΜΗΣΥΦΑ διατίθενται και εκτός φαρμακείων. Ο Ιωάννης Ποδηματάς, Ειδικός Σύμβουλος φαρμακευτικής πολιτικής του ΓΓ Υπουργείου Υγείας ανέφερε ότι η έννοια της αποζημίωσης δεν υπήρχε πριν την κρίση. Η θετική λίστα έχει 7.000 κωδικούς εκ των οποίων οι 5.000 καταγράφουν πωλήσεις. Αν εξαιρέσουμε τα γενόσημα μένουν μόλις 1.700 κωδικοί που αντιστοιχούν στο 50% της δαπάνης. «Μόλις οι 3.000 κωδικοί έχουν λιανική τιμή μεγαλύτερη από την τιμή αποζημίωσης και αυτό είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι δεν υπάρχει αποτελεσματικό σύστημα αποζημίωσης» ανέφερε ο κ. Ποδηματάς. Άρα το νέο σύστημα ΗΤΑ αποτελεί μία αναγκαιότητα. Το σχετικό νομοσχέδιο βρίσκεται σε διαβούλευση, σύντομα θα ψηφιστεί και θα προχωρήσει η εφαρμογή του. Ο Νίκος Κωστάρας, Γενικός Δ/ντής IQVIA ανέφερε ότι ο μέσος όρος μείωσης των τιμών φαρμάκων από το 2009 μέχρι σήμερα, έφτασε το 30% και πλέον δεν οδηγεί πουθενά η περαιτέρω μείωση των τιμών. Στα on patent η μείωση τιμής ήταν μικρή, λόγω προστασίας πατέντας και τιμής, όμως καταγράφεται αύξηση του όγκου σε τεμάχια. Τα off patent είχαν οριακές μεταβολές στον όγκο τους και η μείωση των πωλήσεων έρχεται από τις μειώσεις τιμών, ενώ στα γενόσημα έπεσαν οι τιμές και ανέβηκαν τα τεμάχια, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν συμβάλλει σε μεγάλη μείωση της δαπάνης. Μία δραστική αύξηση των γενοσήμων με σωστή τιμή, θα έφερνε ως αποτέλεσμα μία μείωση του συνολικού κόστους. Ο Dennis Ostwald, CEO WifOR, παρουσίασε το παράδειγμα της Γερμανίας, όπου υπήρξαν επενδύσεις στον τομέα της υγείας και δεν υπήρξαν περικοπές στους προϋπολογισμούς υγείας. Και πρόσθεσε ότι η σωστή κατανομή πόρων στηρίζει την κοινωνία και την οικονομία, οι πάροχοι υγείας έχουν υγιή οικονομική πορεία και συμβάλλουν μέσω των φόρων στην οικονομία.
Στον ομιλία του ο Αναστάσιος Τάγαρης, Πρόεδρος & Δ/νων Σύμβουλος ΗΔΙΚΑ τόνισε ότι Η ΗΔΙΚΑ έχει σαφώς τις υποδομές για να υποστηρίξει big data (μεγαδεδομένα), καθώς ήδη σήμερα μέσω ΗΔΙΚΑ εκτελούνται πλέον περίπου 6 εκατ. συνταγές το μήνα, από 50 χιλιάδες γιατρούς για περίπου 10 εκατ. ασθενείς, ενώ η δημιουργία ηλεκτρονικού φακέλου ασθενή θα αποτελέσει και την μεγάλη ευκαιρία της χώρας για την είσοδό της στον κόσμο των «μεγαδεδομένων». Τα οφέλη από την αξιοποίηση του τεράστιου όγκου των δεδομένων που προσφέρει το σύστημα περιλαμβάνουν τη βέλτιστη διαχείριση των πόρων για την Υγειονομική περίθαλψη, ενώ θα αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο για την αποτίμηση της ιατρικής τεχνολογίας (ΗΤΑ). Ωστόσο, ο μεγάλος κερδισμένος από την ΗΔΙΚΑ, είναι ο ασθενής επισήμανε ο κ. Τάγαρης, αφού έχει πλέον πρόσβαση σε ποιοτικά και ακριβή δεδομένα.
Τη σημασία των ιατρικών πρωτοκόλλων ανέλυσε στην ομιλία του ο Ελευθέριος Θηραίος, ΓΓ Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών (ΙΕΑ), τονίζοντας ότι μέσα από την αξιοποίηση των Real World Evidence θα προκύψουν συγκεκριμένα στοιχεία για τη διαμόρφωση πολιτικών υγείας. Η ΙΕΑ συνεργάζεται με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα δεδομένων PARENT, που βασίζεται σε καλές πρακτικές και μητρώα ασθενών από όλη την Ευρώπη.
Μιλώντας στην ενότητα που αφορά την αποζημίωση, ο Δημήτριος Κούβελας, Καθηγητής, Διευθυντής Εργαστηρίου Κλινικής Φαρμακολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Α.Π.Θ. επεσήμανε ότι χρειαζόμαστε εκπαιδευμένους αξιολογητές και στα επιστημονικά δεδομένα υγείας, αλλά και στα οικονομικά, συνεχή ενημέρωση και επικαιροποίηση δεδομένων, βάσει της τελευταίας βιβλιογραφίας. Ο Θεοφάνης Ρηγάτος, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού Ε.Ο.Π.Υ.Υ. ανέφερε ότι για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα ακολουθείται πλέον η ίδια διαδικασία με τα φάρμακα. Εφαρμόζεται ηλεκτρονική συνταγογράφηση, εκτελεί ο ασφαλισμένος τη συνταγή του και πληρώνει μόνο τη συμμετοχή του, χωρίς να χρειάζεται να υποβάλλει έγγραφα όπως στο παρελθόν και αυτό γίνεται με τη βοήθεια μιας εφαρμογής που καταγράφει και παραμετροποιεί όλα τα στοιχεία που αφορούν τις εταιρείες και τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα. Η Ζωή Στεφανίδου, Head International Market Access ELPEN Group, ανέφερε ότι η φαρμακευτική δαπάνη δεν αφορά μόνο τις τιμές και την αποζημίωση. Αφορά επίσης την πρόληψη, όπως π.χ. την απαγόρευση του καπνίσματος που είναι αποδεδειγμένα το πιο αποτελεσματικό μέτρο, αλλά και πληθυσμιακά κριτήρια των ασθενών και τέλος όλους όσους προκαλούν ζήτηση όπως π.χ. οι γιατροί και οι φαρμακοποιοί. Η Ελλάδα δεν έχει λάβει πόρους για την ηλεκτρονική υγεία (e-health) και το healthy aging, όπως έχουν κάνει άλλες χώρες της ΕΕ. , τόνισε η κα Στεφανίδου. Ο Αθανάσιος Βοζίκης, Eπίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής του Εργαστηρίου Οικονομικών της Υγείας στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, ανέφερε ότι η οικονομία πρέπει να λειτουργεί σε περιβάλλον αποδοτικότητας. Πρέπει να αποζημιώνεται το αποδοτικό φάρμακο, δεν αρκεί απλά είναι καινοτόμο. Αν λειτουργήσει το σενάριο αποδοτικότητας δεν χρειάζονται κλειστοί προϋπολογισμοί. Όμως δεν αρκούν πλέον οι μελέτες κόστους-αποτελεσματικότητας (cost-effectiveness) για να καθορίσουν την αποδοτικότητα ενός φαρμάκου. Πρέπει να αξιολογηθούν όλες οι θεραπευτικές κατηγορίες μετά από διαπραγμάτευση. Η Μάγδα Χατζίκου, PhD, Managing Partner, PharmEcons Easy Access Ltd, ανέφερε: «Ο λήπτης της απόφασης χρειάζεται το κόστος της κάθε κατηγορίας, γνωρίζοντας τον αριθμό ασθενών πριν ξεκινήσει τη διαπραγμάτευση με τη βιομηχανία. Το μέτρο ΗΤΑ είναι στη σωστή κατεύθυνση. Οι κλειστοί προϋπολογισμοί θα βοηθήσουν να συγκεντρωθούν τα απαραίτητα δεδομένα» Κλειστοί προϋπολογισμοί μπορούν να εφαρμοστούν μόνο στις θεραπευτικές κατηγορίες που υπάρχουν θεραπευτικά πρωτόκολλα. «Όποια προϊόντα έχουν περάσει από την Επιτροπή Διαπραγμάτευσης, κανονικά πρέπει να εξαιρεθούν από το clawback, αφού έχει ήδη αξιολογηθεί κόστος και αποτελεσματικότητα» τόνισε η κα Χατζίκου. Την ενότητα συντόνισε ο Νίκος Πολύζος, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Στην ενότητα για το κόστος συμμετοχής των ασθενών, την οποία συντόνισε ο Γιώργος Τσιακαλάκης, υπεύθυνος επικοινωνίας της «Θετικής Φωνής», ο Γιάννης Γκουβίτσος, Consultant IQVIA TM, παρουσίασε τις προτάσεις του για τη συμμετοχή των ασθενών, τονίζοντας ότι θα πρέπει να αναλυθούν οι παράγοντες που οδηγούν σε αύξηση του όγκου, το κόστος της υποκατάστασης φαρμάκων, καθώς και εάν η διείσδυση των γενοσήμων οδηγεί σε μείωση του κόστους συμμετοχής για τους ασθενείς. Ο Λεωνίδας Φωτιάδης, Ταμίας συλλόγου ασθενών ΕΠΙΔΕΡΜΙΑ, παρουσίασε την πρόσφατη επιτυχία του συλλόγου για μείωση του ποσοστού συμμετοχής των ασθενών με ψωρίαση από 25% σε 10% με ταυτόχρονη ένταξης της ψωρίασης στα δυσίατα νοσήματα. Όπως ανέφερε, η επιτυχία αυτή οφείλεται τόσο στη συγκροτημένη προσπάθεια που έγινε όσο και στη θετική στάση της Πολιτείας. Ο Γιάννης Νάτσης, Policy Manager for Universal Access and Affordable Medicines, European Public Health Alliance (EPHA), τόνισε ότι απασχολούν πολύ τους συλλόγους ασθενών τόσο οι υψηλές τιμές φαρμάκων (π.χ. ογκολογικά), αλλά και οι επιχειρηματικές πρακτικές των εταιρειών. Επίσης ζητούν τη δημόσια στήριξη, όπως αυτή των Πανεπιστημίων, στη διαδικασία έρευνας και ανάπτυξης νέων φαρμάκων. Πρωτοβουλίες όπως η Beneluxa, που υιοθετήθηκε από το Βέλγιο και την Ολλανδία, πρωτοστατούν στην αξιολόγηση της «καινοτομίας» του εκάστοτε φαρμάκου και βρήκαν τη στήριξη των υγειονομικών αρχών και της Πολιτείας των συγκεκριμένων χωρών. Επίσης, ο ΗΤΑ δεν συνδέεται υποχρεωτικά με μειώσεις τιμών» δήλωσε ο κ. Νάτσης.
Στην ομιλία του ο Bruno Santoni, Executive Director, Plasma Protein Therapeutics Association (PPTA) Europe, ανέφερε ότι στην Ελλάδα και στις Βρυξέλλες έχει οργανωθεί μία Κοινή Πρωτοβουλία για την πρόσβαση στα ορφανά φάρμακα και στα παράγωγα αίματος, τα οποία αφορούν παθήσεις απειλητικές για τη ζωή όπως π.χ. η αιμορροφιλία. Η Κοινή Πρωτοβουλία έχει συζητήσει το φλέγον θέμα του μηχανισμού επιστροφής του νοσοκομειακού clawback στην Ελλάδα. Οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας, των κύριων ελληνικών και πανευρωπαϊκών οργανισμών υποστήριξης ασθενών, επαγγελματιών υγείας και οργανισμών προάσπισης της υγείας εκφράζουν τις ανησυχίες τους για την πρόσβαση ασθενών σε θεραπείες όπως: ορφανά φάρμακα και παράγωγα αίματος.
Ανοίγοντας το στρογγυλό τραπέζι διαλόγου για την τιμολόγηση, την αποζημίωση και τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας, ο συντονιστής Δημήτρης Πανταζής, Διευθύνων Σύμβουλος ΙΦΕΤ, ανέφερε: «Η γήρανση του πληθυσμού και η μη αλλαγή αρνητικών συνηθειών ζωής οδηγούν σε αύξηση των χρονίων παθήσεων στις ηλικίες 35-65. Άρα πρέπει να δούμε πόσο βιώσιμο θα είναι το σύστημα υγείας μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις». Ο Ηλίας Γιαννόγλου, Αντιπρόεδρος Β’ ΕΟΦ, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Δεν ζήσαμε απλά την εποχή του “πάρτι, αλλά της “λεηλασίας” και παρόλα αυτά δεν πρέπει να είμαστε περήφανοι για το επίπεδο παροχών υγείας που είχαμε στην Ελλάδα πριν την κρίση. Έπρεπε να γίνουν μεταρρυθμίσεις και δημοσιονομική προσαρμογή και στο χώρο της υγείας. Η προσαρμογή σε ένα σύστημα ΗΤΑ είναι δύσκολη, αλλά απαραίτητη. Είμαστε από τις τελευταίες χώρες που θα το εφαρμόσουν» δήλωσε ο κ. Γιαννόγλου. Ο Παναγιώτης Γεωργακόπουλος, Αντιπρόεδρος ΕΟΠΥΥ, ανέφερε ότι ο ΕΟΠΥΥ μπορεί και αποζημιώνει τις δαπάνες υγείας ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. «Ο προϋπολογισμός είναι εργαλείο πρόβλεψης. Σε περίπτωση που τον υπερβούμε πρέπει να έχουμε την ευελιξία, να προσαρμοστούμε» ανέφερε ο Αντιπρόεδρος του ΕΟΠΥΥ. Ο Βασίλης Πενταφράγκας, Εντεταλμένος Σύμβουλος ΠΕΦ, τόνισε: «Παρά τα οριζόντια μέτρα, σημειώθηκαν ρυθμοί ανάπτυξης στην αγορά φαρμάκου. Πρέπει να καταργηθεί το clawback στα γενόσημα και παράλληλα να αποσυρθεί το επιπλέον 25% τέλος εισόδου στη θετική λίστα για τα καινοτόμα. Ο εξορθολογισμός της δαπάνης σε επίπεδο χρήσης των φαρμάκων και όχι με μείωση των τιμών, μπορεί να εξοικονομήσει πάνω από 1 δισ. ευρώ το χρόνο και να μην λείψει κανένα απαραίτητο φάρμακο από τους ασθενείς». Τέλος, η Ελένη Χουλιάρα, Πρόεδρος & Διευθύνουσα Σύμβουλος AstraZeneca, Μέλος ΔΣ PhRMA Innovation Forum (PIF), ανέφερε: Περικοπές οριζόντιες και στο ίδιο ποσοστό έχουν γίνει παντού, θέτοντας σε κίνδυνο την πρόσβαση των ασθενών στο φάρμακο. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε εάν τα χρήματα που επενδύουμε σε κάθε θεραπευτική κατηγορία είναι αυτά που πρέπει» αναρωτήθηκε η κα Χουλιάρα, προσθέτοντας: «Οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να αναγνωρίσουν όλοι ότι αυτό που μας συνδέει είναι ο ασθενής. Ας κατανοήσουμε ο καθένας τις ανάγκες του άλλου. Δεν θέλουμε το ΗΤΑ να λειτουργήσει απλώς ως ένας επιπρόσθετος μηχανισμός περιορισμού των φαρμάκων, ενώ μπορεί να προσφέρει πολλά περισσότερα» κατέληξε η κα Χουλιάρα.
Χορηγός του συνεδρίου ήταν η εταιρεία Vertex, υποστηρικτές οι εταιρείες Janssen και Pfizer.
